Những thách thức đối với vận tải đường biển trong năm 2025

1. Giới thiệu chung về vai trò của vận tải đường biển trong nền kinh tế toàn cầu

Vận tải đường biển từ lâu đã giữ vai trò xương sống trong thương mại quốc tế, đảm nhận khoảng 80–90% khối lượng hàng hóa toàn cầu. Với ưu thế về chi phí thấp, khả năng vận chuyển khối lượng lớn và kết nối các châu lục, vận tải biển là mắt xích không thể thiếu trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Bước sang năm 2025, trong bối cảnh kinh tế thế giới phục hồi không đồng đều sau nhiều biến động, ngành vận tải đường biển phải đối mặt với hàng loạt thách thức mới và cũ đan xen. Những yếu tố như bất ổn địa chính trị, biến đổi khí hậu, áp lực chuyển đổi xanh, công nghệ số và sự thay đổi trong cấu trúc thương mại toàn cầu đang đặt ra những bài toán lớn cho các doanh nghiệp vận tải biển.

2. Bất ổn địa chính trị và xung đột khu vực

2.1. Gia tăng rủi ro tại các tuyến hàng hải chiến lược

Năm 2025, nhiều tuyến hàng hải huyết mạch như Biển Đỏ, eo biển Hormuz, Biển Đông hay kênh đào Suez vẫn tiềm ẩn rủi ro cao do căng thẳng chính trị và xung đột vũ trang. Các cuộc tấn công vào tàu hàng, lệnh trừng phạt kinh tế và các biện pháp kiểm soát an ninh gắt gao làm gia tăng chi phí và thời gian vận chuyển.

2.2. Ảnh hưởng đến chi phí và lịch trình vận tải

Để tránh các khu vực nguy hiểm, nhiều hãng tàu buộc phải thay đổi lộ trình, kéo dài thời gian vận chuyển và tiêu tốn thêm nhiên liệu. Điều này không chỉ làm tăng giá cước vận tải mà còn gây gián đoạn chuỗi cung ứng, ảnh hưởng trực tiếp đến các nhà xuất nhập khẩu.

3. Áp lực từ các quy định môi trường và mục tiêu giảm phát thải

3.1. Quy định môi trường ngày càng khắt khe

Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO) đang từng bước siết chặt các quy định về phát thải khí nhà kính, tiêu biểu là các chỉ số như CII (Carbon Intensity Indicator) và EEXI (Energy Efficiency Existing Ship Index). Năm 2025 được xem là giai đoạn then chốt khi nhiều tàu biển cũ đối mặt với nguy cơ bị hạn chế hoạt động hoặc buộc phải cải hoán.

3.2. Chi phí chuyển đổi sang nhiên liệu xanh

Việc chuyển sang sử dụng các loại nhiên liệu thay thế như LNG, methanol, ammonia hay hydro đòi hỏi vốn đầu tư rất lớn. Không chỉ chi phí đóng mới hoặc cải hoán tàu tăng cao, các doanh nghiệp còn phải đối mặt với bài toán về hạ tầng tiếp nhiên liệu và nguồn cung nhiên liệu xanh chưa ổn định.

4. Biến đổi khí hậu và các hiện tượng thời tiết cực đoan

4.1. Tác động trực tiếp đến hoạt động hàng hải

Biến đổi khí hậu khiến tần suất và cường độ của bão, sóng lớn, mưa lũ và nước biển dâng ngày càng gia tăng. Những hiện tượng này ảnh hưởng nghiêm trọng đến an toàn hàng hải, lịch trình tàu chạy và hoạt động của cảng biển.

4.2. Gia tăng chi phí bảo hiểm và rủi ro khai thác

Trong năm 2025, các công ty bảo hiểm hàng hải có xu hướng tăng phí đối với những tuyến đường hoặc khu vực có rủi ro thời tiết cao. Điều này làm gia tăng gánh nặng chi phí cho các hãng tàu và chủ hàng.

5. Biến động kinh tế toàn cầu và nhu cầu vận chuyển không ổn định

5.1. Phục hồi kinh tế không đồng đều

Mặc dù một số nền kinh tế lớn có dấu hiệu phục hồi, nhiều quốc gia vẫn đối mặt với lạm phát cao, nợ công và tăng trưởng chậm. Điều này dẫn đến nhu cầu vận chuyển hàng hóa không ổn định, gây khó khăn cho việc dự báo thị trường và lập kế hoạch khai thác đội tàu.

5.2. Áp lực dư thừa công suất

Sau giai đoạn đặt đóng tàu ồ ạt những năm trước, năm 2025 có nguy cơ dư thừa công suất vận tải biển. Khi cung vượt cầu, giá cước giảm mạnh, làm biên lợi nhuận của các hãng tàu bị thu hẹp đáng kể.

6. Thiếu hụt và già hóa nguồn nhân lực hàng hải

6.1. Khó khăn trong tuyển dụng thuyền viên

Ngành vận tải biển đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt thuyền viên có tay nghề cao, đặc biệt là sĩ quan boong và máy. Công việc xa nhà, môi trường làm việc khắc nghiệt và áp lực cao khiến nghề đi biển kém hấp dẫn đối với lao động trẻ.

6.2. Yêu cầu kỹ năng mới trong kỷ nguyên số và xanh

Bên cạnh chuyên môn truyền thống, thuyền viên và nhân sự ngành hàng hải năm 2025 cần được trang bị thêm kiến thức về công nghệ số, vận hành tàu sử dụng nhiên liệu mới và tuân thủ các quy định môi trường. Việc đào tạo và tái đào tạo nguồn nhân lực đòi hỏi chi phí và thời gian đáng kể.

7. Thách thức từ chuyển đổi số và công nghệ

7.1. Áp lực đầu tư vào công nghệ mới

Chuyển đổi số là xu hướng tất yếu, bao gồm việc áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), blockchain và các hệ thống quản lý đội tàu thông minh. Tuy nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng có đủ nguồn lực tài chính và nhân sự để triển khai hiệu quả.

7.2. Rủi ro an ninh mạng

Khi hệ thống vận hành ngày càng phụ thuộc vào công nghệ, nguy cơ bị tấn công mạng cũng gia tăng. Một sự cố an ninh mạng có thể làm tê liệt hoạt động của cả hãng tàu hoặc cảng biển, gây thiệt hại lớn về tài chính và uy tín.

8. Áp lực từ chuỗi cung ứng và yêu cầu dịch vụ ngày càng cao

8.1. Khách hàng đòi hỏi tính linh hoạt và minh bạch

Trong năm 2025, khách hàng không chỉ quan tâm đến giá cước mà còn yêu cầu cao về độ chính xác, khả năng theo dõi hàng hóa theo thời gian thực và dịch vụ khách hàng chuyên nghiệp. Điều này buộc các hãng tàu phải nâng cao chất lượng dịch vụ và khả năng phối hợp trong chuỗi cung ứng.

8.2. Cạnh tranh gay gắt giữa các hãng tàu

Thị trường vận tải biển ngày càng cạnh tranh, không chỉ giữa các hãng tàu truyền thống mà còn với các nhà cung cấp dịch vụ logistics tích hợp. Doanh nghiệp nào không kịp thích ứng sẽ dễ bị mất thị phần.

9. Thách thức riêng đối với vận tải biển tại Việt Nam

9.1. Hạn chế về hạ tầng cảng biển và logistics

Mặc dù đã có nhiều cải thiện, hạ tầng cảng biển và kết nối hậu cần tại Việt Nam vẫn còn những điểm nghẽn. Tình trạng ùn tắc, chi phí logistics cao và thiếu đồng bộ giữa các phương thức vận tải làm giảm sức cạnh tranh của vận tải biển.

9.2. Năng lực đội tàu và doanh nghiệp trong nước

Đội tàu Việt Nam chủ yếu là tàu nhỏ, công nghệ chưa cao và khả năng tham gia sâu vào các tuyến quốc tế còn hạn chế. Trong bối cảnh năm 2025 với nhiều yêu cầu khắt khe, các doanh nghiệp trong nước cần nỗ lực đổi mới để không bị tụt hậu.

10. Giải pháp và định hướng vượt qua thách thức

10.1. Đẩy mạnh đầu tư xanh và bền vững

Doanh nghiệp vận tải biển cần xây dựng lộ trình giảm phát thải rõ ràng, đầu tư vào tàu tiết kiệm năng lượng và nghiên cứu sử dụng nhiên liệu sạch. Đây không chỉ là nghĩa vụ tuân thủ mà còn là lợi thế cạnh tranh lâu dài.

10.2. Tăng cường hợp tác và liên kết chuỗi

Việc hợp tác giữa các hãng tàu, cảng biển, doanh nghiệp logistics và cơ quan quản lý sẽ giúp tối ưu hóa chuỗi cung ứng, chia sẻ rủi ro và nâng cao hiệu quả hoạt động.

10.3. Phát triển nguồn nhân lực và chuyển đổi số

Đào tạo nhân lực chất lượng cao, kết hợp với ứng dụng công nghệ số, là chìa khóa để ngành vận tải biển thích ứng với những thay đổi trong năm 2025 và xa hơn nữa.

11. Kết luận

Năm 2025 được xem là một giai đoạn đầy thách thức nhưng cũng mở ra nhiều cơ hội cho ngành vận tải đường biển. Những biến động về địa chính trị, môi trường, công nghệ và thị trường buộc các doanh nghiệp phải thay đổi tư duy và mô hình hoạt động. Chỉ những doanh nghiệp chủ động đổi mới, đầu tư bền vững và linh hoạt thích ứng mới có thể đứng vững và phát triển trong bối cảnh đầy biến động của ngành vận tải biển toàn cầu.

Xem thêm >>

Các mặt hàng thường xuất từ Việt Nam sang Châu Âu

Những điều cần biết khi gửi hàng xách tay đi Châu Âu